جلوه های جبر و اختیار در لزومیات معرّی و مثنوی مولوی

جبر و اختیار از دیرپاترین و مناقشه­انگیزترین مسائلی است که همواره مورد بحث و جدال متکلمان و اندیشمندان اسلامی بوده است. از جمله این متفکران در ادب عربی ابوالعلاء معرّی شاعر و فیلسوف بنام سده چهارم و پنجم هجری است که اندیشه­های خود را پیرامون قضا و قدر و سرنوشت آدمی در دیوان «لزومیات» که حاصل نزدیک به نیم قرن عزلت شاعر است گرد آورده است. در ادب فارسی نیز مولوی شاعر و عارف نام­آور سده هفتم هجری در «مثنوی» از جبر و اختیار و مسائل مربوط به آن سخن گفته است. نوشتار حاضر بر آن است که در چشم­اندازی تطبیقی به بررسی هم گونی­ها و ناهمگونی­های دیدگاه این دو شاعر نامی به مسأله جبر و اختیار در دیوان­های «لزومیات» و «مثنوی» بپردازد. روش پژوهش کتابخانه­ای است و داده­ها با روش تحلیل محتوا بررسی و تحلیل شده است.